Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон моҳияти эссеро дар ташаккули рушди неруи зеҳнию ақлонии хонандагон ва инкишофи нутқи хаттию қобилияти эҷодкории онҳо ба инобат гирифта, бо қарори мушовара аз 27.07.2018, №16/31 аз соли таҳсили 2018-2019 дар синфҳои 5-11-и муассисаҳаи таҳсилоти умумии Ҷумҳурии Тоҷикистон навиштани онро ҳатмӣ гардонид. Аз ҷумла, Маркази ҷумҳуриявии таълимию методии назди Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон  вазифадор карда шуда буд, ки ҷиҳати иҷрои қарори мушовараи Вазорати маориф ва илм дар барномаҳои таълимӣ тағйирот ворид намояд. Маркази ҷумҳуриявии таълимию методӣ бо назардошти ин талаботи мушовара дар давоми соли таҳсил барои навиштани эссе аз фанҳои забони модарӣ ва адабиёти тоҷик ба тариқи зайл тавсия дода буд: синфҳои 5-7 10-соатӣ, синфи 8 11 соат, синфҳои 9-11 12-соатӣ. Соатҳои зикршуда барои навиштани эссе аз ҳисоби мавзӯъҳои такрор ва инкишофи нутқ ҷудо шуда буданд.

     Мушоҳидаю таҳлилҳо ва вохӯрию суҳбатҳо бо омӯзгорон дар рафти семинар-машваратҳои дастурдиҳӣ собит намуданд, ки санҷиши дафтарҳои диктант, нақли хаттӣ, иншо ва эссе кори омӯзгоронро бештар вазнин гардонид. Омӯзгорон барои санҷиши корҳои хаттӣ ва эссе вақти зиёди худро сарф менамоянд.

Аз ин рӯ, Маркази ҷумҳуриявии таълимию методӣ навиштани эссеро дар доираи корҳои хаттӣ (диктант) ва амалӣ (иншо, нақли хаттӣ), ки дар барномаи таълимии фанҳои забони модарӣ ва адабиёт оварда шудааст, ба роҳ монда, бо мақсади то андозае сабук гардонидани кори омӯзгорони фанҳои забон ва адабиёт  теъдоди корҳои хаттӣ ва эссеро дар давоми соли таҳсил чунин пешниҳод менамояд:

Аз фанни забони модарӣ

Навиштани нақли хаттӣ ба салоҳияти омӯзгор гузошта шудааст. Аз ин рӯ, ба омӯзгорон тавсия дода мешавад, ки аз ҳисоби кам кардани соати инкишофи нутқи мураттаб, диктантҳои санҷишӣ ва такрори солона нақли хаттӣ гузаронанд. Ба ҳамин маънӣ дар барномаи таълими адабиёт омадааст: «Нақли хаттӣ ҳам дар дарсҳои забон ва ҳам дар дарсҳои адабиёт аз ҳисоби соатҳои инкишофи нутқи мураттаб гузаронида мешавад. Аз ҳисоби шумораи умумии корҳои хаттӣ, ки дар барномаи адабиёт нишон дода шудааст (синфҳои 5-8), бо салоҳдиди муаллим якчанд нақли хаттии санҷишӣ гузаронидан мумкин аст. Ба нақли хаттӣ чун иншо ду баҳо гузошта мешавад».

Маркази ҷумҳуриявии таълимию

методии назди Вазорати маориф

ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон

Синфҳо          5          6          7          8          9          10        1

Намуди корҳои хаттӣ                                                                              

Диктант         8          6          4          4          4          2          2

Эссе    4          4          4          4          2          2          2

Ҷамъ  12        10        8          8          6          4          4

Аз фанни адабиёти тоҷик

Нақли хаттӣ    -        1          1          -           -           -           -

Иншо -           -           1          3          5          4          4

Эссе    4          4          4          3          3          3          3

Ҷамъ  4          5          6          6          8          7          7