Ҳар  сол 10 декабр дар  саросари ҷаҳон рўзи  байналмилалии ҳуқуқи инсон ҷашн гирифта мешавад. Ин сана ба рўзи қабули Эъломияи ҳуқуқи башар  вобастагӣ дорад. Маҳз дар ҳамин рўз (10 декабри соли 1948) дар қасри Шойи Париж аз тарафи Маҷмааи умумии СММ муҳимтарин санади байналмилалӣ доир ба ҳуқуқи инсон  қабул гардид.

Эъломия    аз  30  модда  иборат  буда, ҳуқуқу  озодиҳои  бунёдиро   фарогир  аст.  Дар  он  ҳуқуқҳои  шаҳрвандӣ (шахсӣ)  (моддаҳои  3-19),  ҳуқуқҳои  сиёсӣ (моддаҳои  20-21), ҳуқуқҳои  иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва  фарҳангӣ (моддаҳои  22-28)    инъикос  ёфтаанд.

Мувофиқи  китоби  рекордҳои  Гиннес  Эъломияи  умумии  ҳуқуқи башар  паҳншудатарин  санад дар  ҷаҳон  аз  ҷиҳати  тарҷума  бо  забонҳои  дунё  мебошад.

Эъломия  моҳияти  тавсиявӣ  дошта,   дар   инкишофи минбаъдаи  механизмҳои  ҳифзи  ҳуқуқҳои инсон нақши  халкунанда  бозид.   Бояд  қайд  кард, ки  ҳуқуқҳои  дар  Эъломия зикргардида   барои  таҳияи  беш  аз  сад  созишнома  ва  дигар  ҳуҷҷатҳо дар  доираи  низоми  СММ  заминаи  боэътимоде  шуданд.  Байни  онҳо  Паймони  байналхалқӣ  доир  ба  ҳуқуқҳои   шаҳрвандӣ  ва  сиёсӣ,   Паймони  байналхалқӣ  доир  ба  ҳуқуқхои   иқтисодӣ,  иҷтимоӣ  ва  фарҳангӣ,  инчунин  Протоколҳои  иловагӣ  ба  онҳо   мавқеи асосӣ  доранд. 

Соли  1968  бахшида  ба  20-солагии  қабули  Эъломия   соли  байналхалқии  ҳуқуқи инсон  эълон  гардида  буд.  Маҷмааи  умумии  СММ  дар  иҷлосияи  48-уми  худ  20 - декабри  соли 1993  резолютсияи №  48 141 –ро   дар  бораи   таъсиси  мансаби   Комиссари  Олии  СМС   оид  ба  ҳуқуқи  инсонро  қабул  кард.

Соли  2008   дар  ҷумҳурӣ  як  ниҳоди  нав -  Ваколатдор   доир  ба  ҳуқуқи инсон  (омбудсмен)  таъсис  ёфта  буд,  ки  дар  ҳимояи  ҳуқуқхои  инсон   дар  Тоҷикистон  саҳмгузор  мебошад.   Баъдтар  Ваколатдор  доир  ба  ҳуқуқи  кўдак  низ    ташкил  карда  шуд.

Ҳамаи  ин   чорабиниҳо  ва  қабули  як  қатор  санадҳои  ҳуқуқии  миллию  байналмилалӣ бо  мақсади  ҳимояи  ҳуқуқу  озодиҳои  конститутсионии  шаҳрвандон,  минбаъд  баланд  бардоштани  фарҳанги  ҳуқуқии  аҳолӣ,  ташаккули  ҳисси  масъулият  ва  эҳтиром   нисбат  ба  қонунҳо,  дарк  намудани  ягонагии  ҳуқуқ  ва  вазифаҳо  мебошад. 

Дар  доираи  татбиқи  ин  ҳуҷҷатҳо (барномаҳо),  ки  ҳамаи  гурўҳҳои аҳолиро   дар  бар  мегиранд,  ба  масъалаи  омўзиши  ҳуқуқҳои инсон  диққати калон  дода  мешавад.  Корҳои  тарбия  ва  таълими  ҳуқуқи инсон  дар  муассисаҳои  таҳсилоти  умумӣ,  миёнаи  махсус  ва  олӣ   дар асоси  барномаҳои  алоҳида  омўзонида  мешаванд.  Аз  ҷумла,  ба роҳ  мондани  омўзиши  фанни «Ҳуқуқи инсон»  дар  синфҳои  10  ва  11  гувоҳи  гуфтаҳои  болоянд.    Солҳои  аввал  таълими ин  фан   ҳафтае  2  соатро  ташкил  медод. Мутаассифона,  баъдтар  онро  то  1  соат кам  карданд. Пешниҳод  мекунем,  ки  чун  солҳои  аввал  таълими  ин  фан  зиёд  карда  шавад.   Зеро  бунёди  ҷомеаи  демократию  ҳуқуқбунёдро  бе  шаҳрвандони  сатҳи  дониши  ҳуқуқии  баланд  тасаввур  кардан  нашояд..

Ҳ.  СИРОҶОВ,

омўзгори  МТМУ  №6,

ноҳияи  Тоҷикобод